Xülasə
Gübrələr su mühitinin güclü çirkləndiriciləridir. Bu maddələr su mühitinə kənd təsərrüfatı bitkilərinin becərilməsi zamanı, bu bitkilərə səpildikdə, həmçinin yeraltı sular hesabına daxil olur. Gübrələrin toksikliyi böyüməyə, fiziologiyaya, hemato-biokimyəvi göstəricilərə təsir edir və su orqanizmlərinin, o cümlədən balıqların bəzi toxumalarında ciddi dəyişikliklərə səbəb olur ki, bu da tədqiqatlarımızla təsdiq edilmişdir. Qeyd olunan təsirlərdən hematoloji parametrlər suyun gübrələrlə çirklənməsinin mühüm biomarkerləri kimi çıxış edir. balıqların qanında ciddi dəyişikliklərə səbəb olur, çünki onlar balıqların müxtəlif toxumalarında bioakkumulyasiya olunur və bununla da balıqların qan toxumasında, eləcə də balıqların (çəki balığı) davranış reaksiyalarında ciddi dəyişikliklərə səbəb olur. Tədqiqatlarımızda 97,21 mq/l və 265,18 mq/l-ə uyğun gələn Ammofos və Kristalon fosfat gübrələrinin letal konsentrasiyalarından istifadə etdik. Çəki balığının davranış reaksiyalarını və qan göstəricilərində ciddi fəsadlar yaratmışdır. Qeyd edək ki, bu gübrələrdən məhsul becərilməsi zamanı geniş istifadə olunur, lakin bu preparatlar balıqlar üzərində tədqiq olunmayıb və bu, onların pasport məlumatlarında yazılıb.
Referanslar
Al-Kahem HF. Behavioral responses and changes in some haematological parameters of the cichlid fish, Oreochromis niloticus, exposed to trivalent chromium. Magalat Game’at al-Malik Abdul Aziz. Al-U’lum. 1995;7(1):5-13.
Asuquo IE, Essien-Ibok MA, Abiaobo NO. The effects of some agricultural fertilizers on fingerlings of Heterobranchus bidersalis. Journal of Aquaculture and Marine Biology. 2016;4(2):79-86.
Ivanova NT. Atlas of Blood Cells of Fishes. Comparative morphology and classification of uniform elements of blood of fishes. Moscow: Light and food industry. 1983 :65-71.
Deb N, Das S. Acetylcholine esterase and antioxidant responses in freshwater teleost, Channa punctata exposed to chlorpyrifos and urea. Comp Biochem Physiol C Toxicol Pharmacol. 2021 Feb;240:108912. https://doi.org/10.1016/j.cbpc.2020.108912.
Finney DJ. Probit analysis Cambridge: Cambridge University Press, 1980, p. 333.
Grant KR. Fish Hematology and Associated Disorders. Clin Lab Med. 2015 Sep;35(3):681-701. https://doi.org/10.1016/j.cll.2015.05.015 .
Okomoda VT, Mithun S, Chatterji A, Effendy MA, Oladimeji AS, Abol-Munafi AB, Alabi KI, Ikhwanuddin M, Martins CO, Hassan A. Environmental effects on the oxygen consumption rate in juvenile Epinephelus fuscoguttatus (Forsskal, 1775). Fish physiology and biochemistry. 2020 Aug;46:1497-505. https://doi.org/10.1007/s10695-020-00807-7.
Soma M, Susanta N. Toxic impacts of urea on the hematological parameters of air breathing fish Heteropneustes fossilis (Bloch). American-Eurasian Journal of Agricultural & Environmental Sciences. 2014;14(4):336-42.
Bu çalışma Creative Commons Attribution 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
Telif Hakkı (c) 2023 Azerbaijan Journal of Physiology